مهارت گوش دادن و تفاوتش با شنیدن
گوش دادن از جمله مهارت های فردی و مهارت های ارتباطی بسیار مهم و پایه ای هر فرد است که می بایست برای تقویت آن وقت بگذاریم و به طور مداوم تمرین کنیم. شاید در نگاه اول گوش دادن و شنیدن هر دو به یک معنا باشند اما واقعیت اینست که باید بین آنها فرق قائل بود و آنها را از یکدیگر متمایز دانست.
گوش دادن و شنیدن چه فرقی دارند؟!
در ابتدا به تعریف گوش دادن و شنیدن می پردازیم:
تعریف شنیدن:
شنیدن یک بحث فیزیولوژیک و طبیعی است که بواسطه عضوی به نام گوش، می توان اصوات محیط را شنید. به طور طبیعی هر فردی هم که گوش آن از نظر فیزیکی و جسمی مشکلی نداشته باشد (به صورت مادرزادی و یا در اثر حادثه)، توانایی شنیدن را دارد. در واقع وقتی امواج به گوش ما می رسند عمل شنیدن که یک نوع حالت غیر ارادی و جسمی است، پدیدار می شود و شکل می گیرد.
تعریف گوش دادن:
گوش دادن چیزی فراتر از شنیدن است. گوش دادن یک فرآیند شناختی است و فرد شنونده، علاوه بر توانایی های فیزیکی برای شنیدن، لازم است که مهارت های شناختی، ذهنی و تحلیلی صحبت های فرد مقابل را داشته باشد تا بتواند آنها را بهتر درک کند و بفهمد.
ما برای "شنیدن" فقط از گوش مان کمک می گیرم اما برای "گوش دادن" علاوه بر گوش، از مغزمان نیز باید استفاده کنیم!
شاید شما هم دقت کرده باشید که افراد بیشتر تمرکزشان روی تقویت و بهبود مهارت های کلامی خودشان است (که البته بسیار خوب و ضروری است) و به یادگیری و تقویت مهارت گوش دادن خود کمتر توجه دارند، غافل از آنکه مهم ترین بخش ارتباط بین افراد، گوش دادن فعال و موثر به یکدیگر است. ما باید در مذاکرات و ارتباطاتمان، گوش خوبی داشته باشیم تا به درک و برداشت درستی از آن مطلب برسیم. بسیاری از اختلافات و سوء تفاهم ها، ناشی از برداشت اشتباه و درک نادرست افراد از صحبت هایشان با یکدیگر است؛ از این رو، مهارت گوش دادن نقش مهم و موثری را در ایجاد ارتباط موفق و بهبود کیفیت روابط اجتماعی، ایفا می کند به طوری که بررسی ها نشان می دهند عدم استفاده صحیح از مهارت گوش دادن، موجب ناتوانی افراد در حل مسائل و مشکلات اعم از خانوادگی و یا کاری می گردد.
اما برای تقویت مهارت گوش دادن به صورت فعال و موثر چه کار کنیم؟
برای اینکه بهتر بتوانیم گوش دهیم، باید مهارت گوش دادن خود را با تمرین زیاد و به مرور زمان و در طول زندگی، بهبود بخشیم و رشد دهیم چرا که این مهارت نیز مانند سایر مهارت ها، آموختنی و یادگرفتنی است.
هنگام ارتباط با افراد و موقع شنیدن صحبت های آنان، نباید پیش گویی داشته باشیم و به پیش فرض های ذهنی خود بسنده کنیم چرا که ممکن است دچار خطای شناختی یا خطای فکری شویم و این ما را از مسیر درک و شناخت صحیح دور می کند و کلا موضوع را طور دیگر می فهمیم و برداشت می کنیم که اشتباه است.
تمرکز کافی داشته باشیم و همزمان درباره چند موضوع مختلف با یکدیگر صحبت نکنیم. اگر می خواهید شنونده خوب و موثری باشید نباید حین ارتباط طرف مقابل را قضاوت کنیم (یا بهتر بگویم پیش داوری نکنیم چرا که قضاوت امری خوب و صحیح است، آنچه که بد است پیش داوری و یا پیش قضاوتی است)، ما باید فارغ از شنیده های قبلی به سخنان طرف مقابل گوش دهیم تا با نگاهی تازه به تحلیل موضع مورد بحث بپردازیم؛ بنابراین باید ویژگی پیش داوری را در خود تعدیل و بهینه کنیم.
باید به جزئیات حرف های فرد مقابل خود توجه کامل داشته باشیم و تماما تماس چشمی خود را حفظ کنیم و با حرکات سر و کلمات مناسب تمایل و علاقمندی خود را به شنیدن صحبت های او نشان دهیم (با تمام وجود و تمام توجه گوش کنیم). در حین گوش دادن حتی المقدور عوامل محیطی مزاحم را به حداقل برسانیم (برای مثال تلویزیون، رادیو و یا موبایل خود را خاموش کنیم و یا درب اتاق را ببندیم).
میان صحبت های فرد مقابل نپریم و حرف او را قطع نکنیم، بهتر است وقتی که صحبت فرد تمام شد، ضمن پرسیدن سئوالات هوشمندانه و به موقع، کمی فکر کنیم و سپس پاسخ و نظر دهیم (سریعا بازخورد ندهیم).
سعی کنیم از دید طرف مقابل به ماجرا و مسائل نگاه کنیم و با او همدلی کنیم. در مقابل صحبت های او گارد و جبهه نگیریم، از داشتن تعصبات شخصی دوری کنیم و اجازه دهیم فرد مقابل به طور کامل مواضع خود را بیان کند. همچنین با کنایه و با ابهام صحبت نکنیم چرا که آن نیز باعث کج فهمی و سوءتفاهم می شود.
پنج مهارت که به شما کمک می کند تا توانایی گوش دادن خود را تقویت کنیم:
- توجه کردن (دریافت پیام های کلامی و غیرکلامی)
- همراهی کردن و اعتبار بخشیدن
- دعوت به توضیح و ارائه اطلاعات بیشتر
- خلاصه کردن
- سئوال پرسیدن
با انجام این قبیل اقدامات و رعایت این اصول، ضمن احترام به فرد روبرویی و انتقال حس خوب به او، فضای صمیمی تری نیز خواهیم داشت. بدیهی است با تمرین زیاد و خود مراقبتی، می توانیم به تقویت مهارت گوش دادن در خود کمک شایانی کرده و به نهادینه شدن آن در خود سرعت بخشیم.
فراموش نکنید گاهی گوش دادن فعالانه ما می تواند بسیار موثرتر از ارائه راه حل یا تلاش برای مشکل گشایی باشد.
