ساخت مسیر عصبی در مغز
سلولهای مغزی که تعدادشان حدودا بین 80 تا 100 میلیارد است، از طریق پالس‌های الکتریکی با یکدیگر در ارتباط هستند، این رد شدن پالس‌ها یا جرقه ها از یک سلول به سلول بعدی، باعث انتقال پیغام می شوند و جالب است بدانید هر سلول یا هر نورون به طور کل می‌تواند با هزار و بلکه ده‌ها هزار نورون دیگر در ارتباط باشد و ارتباط این نورون‌ها با یکدیگر در قالب فکر، حس، رفتار و یا فعالیت فیزیکی از ما به محیط بیرونی بُروز داده می شود.
مسیر عصبی چیست؟
تا به حال به این موضوع دقت کرده اید که چطور می شود وقتی می نویسیم و یا راه می رویم بدون فکر کردن و یا اقدام خاصی این کار را انجام می دهیم؟!
برای درک بهتر این موضوع می خواهم شما را با مفهوم مسیر عصبی که از مباحث پایه نوروساینس (علوم اعصاب کاربردی / Neuroscience) است آشنا کنم تا ببینید که چطور یک عادت و یا یک مهارت در ذهن ما شکل می گیرد و نهادینه می شود:
به بیان ساده مسیر عصبی (Neural Pathway) یعنی اینکه دو تا سلول مغزی با هم رد و بدل اطلاعات انجام دهند و با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.
این ارتباط از طریق سیگنال ها و پالس های الکتریکی (مواد شیمیایی) برقرار می شود و شکل می گیرد؛ حال هر چقدر این ارتباط بهتر باشد یعنی شما در آن مهارت قوی‌تر هستید!
برای مثال، ابتدای شروع فرآیند یادگیری دوچرخه سواری، بارها و بارها تعادل‌مان بهم می خورد و به زمین می خوریم؛ اما هر چه بیشتر می گذرد و بیشتر تمرین می کنیم بهتر و بهتر می شویم و بعد از مدتی دیگر اصلا به حرکت پاها، حفظ تعادل و اینکه داریم چه کارهایی را به طور همزمان انجام می‌دهیم، حتی فکر هم نمی‌کنیم.
در سراسر زندگی امثال این مثال‌ها بسیار دیده می شود و این موضوع درباره ساخت و ایجاد مهارت‌ها و عادت‌ها از قبیل یادگیری ساز (نواختن ساز)، شروع یادگیری راه رفتن در کودکان، رانندگی، انجام حرکات ورزشی، کار با وسائل فنی و به طور کل هر چیزی که نیاز به آموزش و تمرین دارد نیز صدق می کند.
نورون چیست و چه کارکردی دارد؟
توانایی ادراک محیط و حواس پنج‌گانه به سیستم عصبی ما وابسته هستند و کلیه واکنش‌های ناخوداگاه و خودآگاه هم به عملکرد سیستم عصبی مربوط می‌شوند. نورون یا همان سلول عصبی از اجزای اصلی این سیستم بوده که از آنها برای انتقال پیام عصبی استفاده می کند.
نورون‌ها به سه دسته حسی و حرکتی و بینابینی تقسیم می شوند و وظیفه اصلی آنها شامل موارد زیر است:
- دریافت پیام: جمع‌آوری اطلاعات و سیگنال‌ها از محیط
- ادغام سیگنال‌های ورودی: خروجی این عملکرد، انتقال یا عدم انتقال پیام است
- انتقال پیام: دستور عملکردی از مغز به سلولهای هدف منتقل می‌شود
مسیر عصبی چگونه ساخته می شود؟
وقتی می خواهیم کاری را برای اولین بار انجام دهیم (کارِ جدید) به این دلیل که آن کار برای مغز ما تازگی دارد، بین سلول‌هایی که وظیفه انتقال این پیغام‌ها را دارند، فاصله زیادی وجود دارد به همین دلیل ارتباط برقرار کردن برای نورون‌ها با یکدیگر، کاری سخت و زمانبر خواهد بود!
اصطلاحا می توان گفت "هنوز مسیر عصبی لازم برای انجام آن کار ساخته نشده و یا مسیر عصبی آن به طور کامل شکل نگرفته!"
قسمت جالب داستان از اینجا شروع می شود:
با تمرین و ممارست، کم‌کم این نورون‌ها به یکدیگر نزدیکتر می‌شوند و تعداد گیرنده‌ها و همچنین تعداد اتصال بین این نورون‌ها بیشتر خواهد شد. در این حالت پالس‌های الکتریکی هم خیلی راحت‌تر رفت و آمد خواهند کرد، در نهایت این فرآیند باعث می شود یک « مسیر عصبی » شروع کند به ساخته شدن؛
از این بعد هر چقدر آن کار را بیشتر تکرار و تمرین کنیم، این مسیر عصبی ضخیم‌تر و قوی‌تر خواهد شد و اینطوری می شود که ساختار مغز انسان تغییر کرده و آن مهارت و یا آن عادت در وجود ما ایجاد و به اوج خود می‌رسد (ماهر می شویم).
با توجه به توضیحات ارائه شده، دیگر چیزی به اسم «نمی توانم» وجود نخواهد داشت و دیگر نباید بگوییم که «نمی توانم انجام دهم» و یا «نمی توانم آن را یاد بگیرم»، به جای این جملات باید گفت:
" هنوز مسیر عصبی آن ساخته نشده / هنوز مسیر عصبی آن شکل نگرفته "
تحقیقات علمی زیادی وجود دارند که نشان می دهند با ساخت مسیرهای عصبی و تقویت آنها، ساختار مغز تغییر می کند و با تغییر ساختار مغز بهره هوشی (IQ = Intelligence Quotient) نیز دستخوش تغییر می شود بنابراین، افزایش IQ با ساخت و ایجاد مسیرهای عصبی امکان پذیر بوده و می توان آن را تقویت نمود.
شاد و دلنشین باشید
