چطور خلاقیت بیشتری داشته باشیم؟

خلاقیت (Creativity) همیشه در پی یافتن راهی برای حل مشکلات و عبور از موقعیت ها بوده و تا کنون بسیاری از نیازهای بشر توسط افراد خلاق رَتق و فَتق شده و همچنان بشر نیاز به خلاقیت و ابتکار دارد تا بتواند روز به روز زندگی بهتری برای خود بسازد. این مهارت محدود به هنرمندان، نوازندگان و یا نویسندگان نیست؛ بلکه یک مهارت مفید در زندگی برای همه مردم دنیا در تمام مشاغل می باشد.

تعریف خلاقیت:

- خلاقیت یعنی رسیدن به جایی جدید و یا جای قبلی اما با مسیری جدید!

- خلاقیت یعنی چیزی که قبلا نبوده و حالا می خواهد باشد!

طبق گفته رابرت استرنبرگ (Robert Sternberg) خلاقیت می تواند به عنوان "فرآیند تولید چیزی که هم اصل است و هم ارزشمند" تعریف شود. 

خلاقیت در همه چیز قابل ایجاد و قابل اجراست برای مثال:

خلاقیت در ارتباط با دیگران، خلاقیت در حل مسائل زندگی، خلاقیت در روش های تربیت فرزند، خلاقیت در مذاکره، خلاقیت در ساخت محصول و یا نوع بسته بندی آن، خلاقیت در فروش و بازاریابی، خلاقیت در تبلیغات و...

نوآوری چیست و ماهیت نوآوری چه هست؟

نوآوری به معنای "ایجاد یک چیز جدید" بوده و ماهیت آن، ایجاد تغییر در رفتار و عملکردمان و یا حتی ایجاد تغییر در محصولات و خدمات و نحوه خلق و عرضه آنهاست، بنابراین نوآوری، فرآیندی مستمر با هدف پاسخگویی به مخاطبان و یا بازارهای جدید و نیازهای متغیر مشتریان است. این فرآیند از "تصور" شروع و به "انتشار" در اجتماع یا بازار ختم می شود. با این توضیح مختصر، شاید این سئوال پیش بیاید که آیا بین خلاقیت و نوآوری تفاوتی وجود دارد؟!

 برای مطالعه بیشتر در خصوص تفاوت خلاقیت با نوآوری مقاله "نقش نوآوری در کسب و کار" را از دست ندهید.

همه می دانند و قبول دارند که خلاق بودن یک توانایی و یک ویژگی فاخر است و می تواند از ما نزد دیگران و جامعه یک انسان و یا یک چهره برجسته بسازد، اما پس چرا باز اکثر افراد خلاق نیستند؟!

شاید اولین دلیلش این باشد که تا به حال نخواستیم که خلاق باشیم! اصلا مسئله ای نداشتیم که بخواهیم در آن خلاقیت به خرج دهیم، در نتیجه بدیهی است که برای خلاق بودن هم هیچ تلاشی نکرده ایم.

دومین دلیل می تواند این باشد که از قضاوت می ترسیم! وقتی در موضوعی خلاقیت دیده می شود، یعنی قبلا آن چیزِ جدید وجود نداشته، بنابراین دقیقا نمی دانیم که مردم چطور ما را قضاوت می کنند و این می تواند عاملی باشد که از خلاقیت دور شویم چرا که ممکن است دیگران ما را مسخره کنند و به طور کل درباره ما طور دیگری فکر کنند، پس بیخیال می شویم!

دلیل بعدی نپذیرفتن شکست است! اینکه که ما در کاری و یا موضوعی از خود ابتکار عمل نشان دهیم لزوما به معنای موفق شدن و جواب گرفتن نیست؛ چرا که از ابتدا از نتیجه آن مطمئن نیستم، چون تا به حال کسی آن کار را به این شکل انجام نداده که نتیجه اش مشخص باشد، بنابراین ناشناخته هایی دارد که ما از آنها بی اطلاع هستیم و این بار نیز محتاطانه رفتار می کنیم و در نهایت قید خلاقیت را می زنیم؛ غافل از اینکه ریسک کردن بخشی از خلاقیت است و ما برای اینکه به فردی خلاق تبدیل شویم و این ویژگی در ما برجسته شود، باید ریسک و تبعات آن را هم بپذیریم.

از دیگر دلایل خلاقیت نداشتن اینست که به عادی بودن عادت کردیم! آنقدر غرق انجام کارهای روزمره خود به شکل روتین و عادی آن شده ایم که دیگر به این سبک از زندگی عادت کردیم و تمایلی به تغییر و متفاوت فکر کردن و متفاوت عمل کردن، نداریم؛ در واقع شاید اصلا بلد نیستیم که چطور می توان خلاق بود؟ بی شک اگر روش خلاق بودن را یاد بگیریم، زندگی مان رنگ و بوی دیگری به خود می گیرد و اوضاع مان می تواند کاملا متفاوت شود.

 اگر می خواهیم که خلاق باشیم ابتدا باید به طور جدی و قاطع در این باره تصمیم بگیریم و بعد ریسک ها، شکست ها و تبعات آن را بپذیریم و این مسیر را انتخاب کنیم و بهای قرار گرفتن در مسیر خلاق شدن را بپردازیم؛ پس از آن مسیر تبدیل شدن به یک فرد خلاق بسیار ساده و لذت بخش خواهد شد و خیلی راحت تر این تغییر و این ویژگی در ما ایجاد می شود و شکل می گیرد.

رعایت نکات زیر می تواند شما را به فردی خلاق تبدیل کند:

خودتان را به پرورش خلاقیت متعهد کنید:

یکی از راه های رشد خلاقیت این است که به طور کامل خودتان را وقف رشد توانایی های خلاقانه خود کنید. تلاش هایتان را متوقف نکنید. تعیین اهداف، کمک گرفتن از دیگران و وقت گذاشتن به صورت مستمر می تواند مهارت های شما را توسعه دهد.

به یک متخصص تبدیل شوید:

یکی از بهترین راه ها برای تبدیل شدن به یک فرد خلاق، متخصص شدن در آن زمینه و رشته مورد نظر است. با داشتن درک غنی از موضوع، شما بهتر می توانید به راه حل های جدید و یا ابتکاری برای رفع مشکلات فکر کنید.

کنجکاوی خود را تشویق کنید:

یکی از موانع رشد خلاقیت این است که احساس کنید کنجکاوی یعنی زیاده روی است. به جای اینکه خودتان را سرزنش کنید، هنگامی که راجع به مسئله ای کنجکاو هستید به خودتان جایزه دهید و فرصتی برای کشف موضوعات جدید بدهید. درست است که تشویق کردن و پاداش دادن به خود مهم است، اما داشتن انگیزه ذاتی نیز بسیار حائز اهمیت می باشد.

ریسک پذیر باشید:

هنگامی که تصمیم می گیرید به یک فرد خلاق تبدیل شوید باید ریسک پذیر باشید تا آمادگی ارتقای توانایی های خود را داشته باشید. در حالی که ممکن است تلاش هایتان هر بار به موفقیت منجر نشود، باید همچنان استعدادهای خلاقانه خود را تقویت کنید و مهارت هایی را ایجاد کنید که در آینده به شما کمک کنند.

اعتماد به نفس خود را بالا ببرید:

سستی و عدم اعتماد به توانایی هایتان می تواند خلاقیت شما را سرکوب کند، به همین دلیل داشتن اعتماد به نفس بسیار مهم است. به پیشرفت های خود توجه کنید، از تلاش های خودتان قدردانی کنید و همیشه به دنبال راهی باشید تا پس از بروز رفتارهای خلاقانه، به خود پاداش دهید.

برای خلاقیت فرصت ایجاد کنید:

در صورتیکه برای ایجاد خلاقیت هایتان فرصتی ایجاد نکنید، نمی توانید استعدادهای خلاقانه خود را توسعه دهید. هر هفته زمانی را برای تمرکز بر نوعی پروژه خلاقانه اختصاص دهید. از کارهای کم اهمیت و ساده شروع کنید تا ذهن شما به تغییر و راه های یافتن تغییر عادت کند (یادتان باشد که هدف مهم است نه نوع و اهمیت کار) برای مثال/ هرزگاهی پس زمینه موبایل خود را عوض کنید و یا فوت و زنگ آن را تغییر دهید و... تا با تغییر انس بیشتری پیدا کنید، در اثر تمرین در این فرصت های ساده، ذهن شما پرورش می کند تا در موقعیت های حساس نیز به فکر تغییر و انجام کار جدید باشد. به نظر ساده است اما با تمرین به قدرت آن پی خواهید برد.

بر نگرش های منفی که خلاقیت را متوقف می کند، غلبه کنید:

بر طبق مطالعه ای که در سال ۲۰۰۶ در مجموعه مقالات آکادمی ملی علوم منتشر شده است، حالت های مثبت می تواند توانایی شما را برای فکر خلاقانه افزایش دهد. به گفته دکتر آدام اندرسون (Adam Anderson) نویسنده ارشد این مطالعه، اگر مشغول انجام کاری هستید که به خلاقیت یا فکر کردن در یک فضا نیاز دارد، باید در مکانی با حالت خوب و مثبت قرار بگیرید.

تمرکز بر حذف افکار منفی یا خود انتقادگری ممکن است توانایی شما را برای رشد دادن مهارت های خلاقانه، مختل سازد.

از شکست نترسید و با آن مبارزه کنید:

ترس از اینکه در تلاش هایتان دچار شکست یا اشتباه شوید، می تواند پیشرفت شما را فلج کند. هر زمان که خودتان را در حال پرورش این احساسات دیدید، به خودتان یادآوری کنید که اشتباهات و شکست، حقیقتا بخشی از فرآیند تلاش می باشد. گاهی ممکن است در مسیر رسیدن به خلاقیت به اشتباه یا شکست برخورد کنید، دست از تلاش برندارید عاقبت به اهدافتان خواهید رسید.

بارش فکری یا طوفان فکری برای الهام بخشیدن به ایده های جدید راه بیاندازید:

طوفان فکری یک تکنیک رایج در زمینه های علمی و تخصصی است، اما می تواند ابزاری قدرتمند برای رشد خلاقیت شما باشد. ایده های مرتبط و راه حل های امکان پذیر را بنویسید و از قضاوت و سرزنش کردن خود دست بکشید. هدف این است که در طول یک زمان نسبتا کوتاه، ایده های بسیار زیادی را خلق کنید پس از آن، بر روی توضیح و تصحیح ایده هایتان تمرکز کرده تا به بهترین انتخاب ممکن دست پیدا کنید.

قبول کنید که اکثر مشکلات دارای چندین راه حل هستند:

همیشه در مواجهه با مشکلات به دنبال راه حل های مختلف باشید. به جای اینکه به اولین ایده ساده ای که به ذهنتان می رسد اکتفا کنید، وقت بیشتری بگذارید تا به راه حل های ممکن دیگر برای عبور از آن موقعیت، فکر کنید. این کار راهی ساده ولی عالی برای حل مشکلات و ایجاد مهارت تفکر خلاقانه است.

یک مجله خلاقیت به خود اختصاص دهید:

یک دفترچه یا یک فایل اکسل برای دنبال کردن فرآیند خلاقانه خود و پیگیری ایده هایی که خلق می کنید، درست کنید این کار یک راه عالی برای بازتاب آنچه انجام می دهید و می توانید به وسیله آن راه حل های دیگر را نیز جستجو کنید، است.

یک نقشه ذهنی و فلوچارت ایجاد کنید:

نقشه ذهنی یک راه بسیار مناسب برای اتصال ایده ها و جستجو برای پاسخ های نوآورانه به سوالات است. با نوشتن موضوع و کلمات اصلی، یک نقشه ذهنی ایجاد کنید. سپس، اصطلاحات و ایده های مربوط به آنرا به کلمات اصلی متصل کنید. با اینکه شبیه به طوفان فکری است، اما این تکنیک اجازه می دهد که ایده ها و پیشنهادات را به صورت کاملا بصری شاخه بندی و دسته بندی کنید و ببینید چگونه به هم مرتبط شده اند.
همانطور که شروع به توسعه یک پروژه جدید می کنید، یک فلوچارت ایجاد کنید تا بتوانید مراحل پروژه را از ابتدا تا انتها پیگیری کنید. به دنبال راه های مختلف و یا رشته ای از وقایع باشید که رخ می دهد. فلوچارت به شما کمک می کند که محصول نهایی را تصور کنید، مشکلات احتمالی را حل و راه حل های منحصربفرد ایجاد کنید.

خودتان را به چالش بکشید و فرصت هایی برای خلاقیت ایجاد کنید:

هنگامی که شما برخی از مهارت های خلاقانه اساسی خود را رشد دادید، مهم است که به طور مداوم خودتان را به چالش بکشید تا توانایی های خود را بیشتر ارتقاء دهید. به دنبال روش های سخت تری باشید، چیزهای جدید را امتحان کنید و از استفاده همیشگی از همان راه حل های گذشته دوری کنید.
علاوه بر به چالش کشیدن خود، همچنین نیاز دارید که فرصت های جدید برای خلاقیت خودتان خلق کنید. این موضوع شامل رسیدگی به یک پروژه جدید یا یافتن ابزارهایی برای استفاده در پروژه های کنونی می باشد.

از تکنیک شش کلاه خلاقیت استفاده کنید:

شش کلاه تکنیکی است که شامل نگاه کردن به یک مشکل از شش منظر یا دیدگاه متفاوت است. با انجام این کار، می توانید ایده های بیشتری نسبت به زمانی که فقط از یک یا دو دیدگاه به وضعیت نگاه می کنید، تولید و ایجاد کنید.

کلاه قرمز: از دید احساسی به قضیه نگاه کنید. احساستان به شما چه می گوید؟
کلاه سفید: به صورت عینی و واقعی به قضیه نگاه کنید. واقعیت ها چه هستند؟
کلاه زرد: از جنبه فکری مثبت استفاده کنید. کدام عوامل، راه حل قضیه خواهد بود؟
کلاه سیاه: از جنبه فکری منفی استفاده کنید. کدام عوامل مشکل را حل نخواهد کرد؟
کلاه سبز: خلاقانه فکر کنید. ایده های جایگزین چه هستند؟
کلاه آبی: وسیع فکر کنید. بهترین راه حل کلی چیست؟

به دنبال منابع الهام بخش باشید:

هرگز انتظار نداشته باشید خلاقیت خود به خود اتفاق بیفتد. به دنبال منابع جدید الهام بخش باشید که به شما ایده ها و انگیزه های جدید می دهند، تا پاسخ های منحصربفردی برای سئوالات خلق کنید. کتاب بخوانید، از موزه ها بازدید کنید، به موسیقی مورد علاقه خود گوش دهید یا در یک بحث جالب با یک دوست وارد شوید. هر تکنیک یا استراتژی که برای شما بهترین است را بکار بگیرید.

موارد جایگزین را در نظر بگیرید:

هنگامی که به مسئله ای برخوردید، از سئوال "چه می شود اگر …" استفاده کنید تا هر مورد امکان پذیری را در نظر بگیرید. اگر یک رویکرد یا روش خاص را اتخاذ کنید، نتیجه چه خواهد بود؟ با نگاه کردن به این گزینه ها از قبل، بهتر می توانید راه حل های خلاقانه برای حل مشکلات ایجاد کنید.

از تکنیک "گلوله برف" استفاده کنید:

آیا تا کنون توجه کرده اید که چگونه یک ایده عالی شما را مستقیما به سمت ایده دیگر هدایت می کند؟ شما می توانید از "تکنیک گلوله برف" جهت تولید ایده برای پروژه هایتان بهره بگیرید.

تکنیک گلوله برفی:
از نمونه گیری گلوله برفی یا نمونه گیری افزایشی در مطالعاتی استفاده می شود که اعضای جامعه ناشناخته و یا اینکه به راحتی قابل شناسایی نیستند. پژوهشگر ابتدا کار را با نمونه های آشنا آغاز می کند؛ هر آزمودنی آشنا منجر به معرفی آزمودنی های پنهانی و ناآشنای بیشتری می شود و به مرور اندازه نمونه افزایش می یابد. در واقع موردها یا افراد، مرحله به مرحله و بر اساس قضاوت و معرفی موردهای قبلی شناسایی می شوند. شیوه شناسایی مرحله به مرحله تا زمانی که دیگر موردی قابل شناسایی نباشد و یا مورد، اطلاعات جدید و قابل توجهی ارائه ندهد، ادامه می یابد.